THƯƠNG LÁI MẮT XÍCH QUAN TRỌNG TRONG NỀN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

Khi nhắc đến hai từ “Thương lái” là người ta nghĩ ngay đến những người buôn bán nhỏ lẻ về tận những vùng quê xa xôi hẻo lánh để thu gom hàng hóa mang đi tiêu thụ. “Thương lái” “thuật ngữ” được sử dụng đại trà với tâm lý không mấy thiện cảm với những người làm nghề này. Tuy nhiên, sét về thực tế và bản chất và công việc mà họ đã làm thì đã đến lúc cần có cái nhìn công bằng và khách quan hơn với những người đã và đang tạo ra sự lưu thông cũng như góp phần gia tăng giá trị hàng hóa mở rộng thị trường cho nông sản Việt.

Cái nhìn về thương lái từ xa xưa

 Thuật ngữ “Thương lái” có thể coi là thuật ngữ mới ở nước ta. Thương lái được hiểu nôm na là những người đến tận những vùng nông thôn xa xôi hẻo lánh thu gom hàng hóa nói chung rồi đem đi các chợ bán kiếm lời trước kia thương lái được sử dụng chủ yếu ở miền Nam nhiều hơn, còn ở miền Bắc chủ yếu gọi những người này là “dân buôn”, còn riêng thương lái thu mua thóc lúa của nông dân thì được gọi là “hàng xáo”.

     Xa xưa trong xã hội Việt Nam do đặc trưng riêng của xã hội, làng xã là xương sống nên làng xã luôn giữ vai trò chủ đạo, sức mua gắn liền với tập quán kinh tế tự cung tự cấp, nên ở mỗi làng hầu hết đều có chợ làng, chợ làng đóng một vị trí giao thương quan trọng trong không gian nhỏ bé của làng xã. Và cũng chính từ đây tầng lớp thương lái đã thể hiện vai trò của mình. Thực tế thì vai trò của thương lái ban dầu là không lớn, nhất là ở miền Bắc xưa, với kinh tế nông nghiệp manh mún. Thế nhưng, xét về bản chất thương lái có vai trò không nhỏ trong việc chuyển hướng một nền kinh tế, mở rộng thị trường cũng như quy mô và chất lượng nông nghiệp.

Nhưng ở miền Bắc, trong lịch sử cũng đã xuất hiện, tồn tại và phát triển, những làng nghề mà hầu hết dân cư trong làng đều đi buôn và khá thành công, như làng Phù Lưu, làng Đình Bảng ở Bắc Ninh, làng Vĩnh Tường ở Vĩnh Phúc…

    Thương lái đã trở thành người kết nối xã hội tiểu nông trong lịch sử, tập trung nhiều hơn ở phía Nam và ít hơn ở miền Trung Và miền Bắc. Ở miền Nam, do đặc điểm địa kinh tế, địa dân cư, đã có một tầng lớp không phải tiểu nông, sống bằng nghề thu gom, bao tiêu nông sản, đặc biệt là lúa gạo, khiến vùng này sớm trở thành nơi xuất khẩu gạo và nông sản đầu tiên trong cả nước. Vai trò thương lái ở đây thấy rõ hơn, nổi bật hơn, và rất quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu tiêu thụ hàng hóa của người dân.

Nhìn rộng ra thế giới, tầng lớp thương lái Việt Nam trong lịch sử dù không mở được những “con đường tơ lụa”, nhưng đã góp phần tạo nên những thương cảng nổi tiếng như Hội An tỉnh Quảng Nam, Phố Hiến Hưng Yên.

Thương lái là một tầng lớp được sinh ra và phát triển theo sự phân công xã hội. Không nên nói về “công hay tội” của họ, mà phải thấy rằng khi xã hội chưa xuất hiện những thương nhân, doanh nghiệp lớn, thì thương lái chính là người đảm đương công việc mua và lưu thông hàng hóa đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của đời sống, từ tư liệu sản xuất đến hàng hóa tiêu dùng.

Khi chuyển dịch sang nền sản xuất hàng hóa lớn, tức là sản lượng của hộ nông dân đã tăng lên rất cao, hộ nông dân không còn có thể tự tiêu thụ nông sản của mình nữa, thương lái xuất hiện để thực hiện việc tiêu thụ nông sản cho nông dân. Để tiêu thụ số nông sản của hộ nông dân thì thương lái sẽ phải bỏ ra một số vốn nhất định. Khoản vốn này chia làm hai phần, thứ nhất là vốn đầu tư cho cơ sở vật chất như kho bãi và phương tiện vận chuyển, thứ hai là tiền để thu mua nông sản. (còn tiếp)